Το χρώμα των ιερών αμφίων στο Εορτολόγιο

Το λευκό χρώμα ορίζεται σύμφωνα με το τυπικό της Κρυπτοφέρης  για τις ακόλουθες ημέρες:

Για την 8η Σεπτεμβρίου,εορτασμό του Γενεσίου της Θεοτόκου.  Καθώς και σε όλες τις εορτές της Θεοτόκου.

Για την 14η Σεπτεμβρίου, εορτασμό της ύψωσης του Τιμίου Σταυρού ,το τυπικό ορίζει λευκά άμφια,επειδή η εορτή φέρει τα «ίσα της Μεγάλης Παρασκευής». Eπίσης τελείτο η λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου την ημέρα αυτή.

Λευκά άμφια ορίζει την ημέρα του Σταυρού και το Τυπικό της εν Ιερουσαλύμοις ευαγούς λαύρας του οσίου θεοφόρου πατρός Σάββα, (χειρόγραφο του 12 ου αιώνα της βιβλιοθήκης του Σινά) . Την ίδια μαρτυρία έχουμε από τον κώδικα 865 της Εθνικής Βιβλιοθήκης Αθηνών του 14 ου αι. «Ο ιερεύςστολήν λευκήν». Δύο αιώνες αργότερα έχουμε την ίδια πάλι πληροφορία για τη λευκότητα των ιερών αμφίων από το χειρόγραφο του 16 ου αιώνα της βιβλιοθήκης των Ιεροσολύμων Ν311 με παραλλαγές του χειρογράφου της Βιβλιοθήκης του Σινά Ν.

Λευκό χρώμα ορίζει και το Τυπικό της Μεγάλης Εκκλησίας του Ι ́ αιώνα 1215 από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Θεοφάνεια . Το χειρόγραφο του έτους 1850 του Κυριακού της Μονής του Αγίου Παύλου για την ημέρα των Χριστουγέννων σημειώνει: «Ο ιερεύς ενδεδυμένος λαμπράν στολήν λευκή…» . To Τυπικό του Σωτήρος Μεσσήνης του έτους 1131 ορίζει για την εορτή των Θεοφανείων ότι «ο ιερέας και ο διάκονος φορούν λευκές στολές».

To χρώμα των ιερών αμφίων κατά την περίοδο της Μεγάλη Σαρακοστής, της Μεγάλης Εβδομάδας και της Αποδόσεως του Πάσχα.

Η Μεγάλη Σαρακοστή είναι κατ ́εξοχήν περίοδος πένθους και κατανύξεως . Γι’ αυτό και το χρώμα των ιερών αμφίων που χρησιμοποιούνται κατά την τέλεση των ιερών ακολουθιών της περιόδου αυτής δεν είναι λευκό αλλά πορφυρούν . Χρώμα που δεν σχετίζεται με την απόγνωση, αλλά με τον θρίαμβο και τη νίκη, την χαρμολύπη του σταυρού, με το χαροποιό πένθος της ορθόδοξης διδασκαλίας, ενώ η δυτική εκκλησία υπερτονίζει το «κραυγαλέο πένθος», γι ‘ αυτό το λόγο και χρησιμοποιούν μαύρα άμφια, που δυστυχώς την περίοδο της τουρκοκρατίας επηρέασαν και συνεχίζουν να επηρεάζουν τη δική μας εκκλησία μέχρι και σήμερα.

Ο Συμεών Θεσσαλονίκης γράφει σε μερικά μέρη του συγγράμματος του για το πορφυρό χρώμα και ιδιαίτερα για την λειτουργία των προηγιασμένων δώρων γράφει και εξηγεί, ο διάκονος και ο πρεσβύτερος που την τελούν ενδύονται πορφυρά άμφια «το πάθος εκ τούτου και τον θάνατο σημαίνοντες του Κυρίου».

Το τυπικό του Αγίου ́Ορους,χειρόγραφο του έτους 1841 της Μονής του Αγίου Παντελεήμονος ορίζει ο ιερέας που θα διαβάσει το τετραβάγγελο τη μεγάλη εβδομάδα με «επιτραχήλιον και φελώνιον πορφυρούν»

Από το Τυπικό της Μονής του Σωτήρος Μεσσήνης του έτους 1131 για τη Μεγάλη Σαρακοστή και συγκεκριμένα την Α ́ εβδομάδα, σημειώνει: «εξέρχεται ο διάκονος ενδεδυμένος στιχάριο μελεμβαφές. Το ίδιο στιχάριο και φελώνι φοράει και ο ιερέας όλη τη Μεγάλη Σαρακοστή και διευκρινίζει εκτός Σαββάτου, Κυριακής και δεσποτικής εορτής»

Διευκρινίζει, δηλαδή, ότι την Μεγάλη Σαρακοστή φορούμε πένθιμα άμφια και λευκά Σάββατο και Κυριακή. Την δε Παρασκευή της Α ́ εβδομάδος για το απόγευμα σημειώνει: «Ο διάκονος εξέρχεται με λευκό ημφιεσμένο στιχάριο, λευκό γαρ και ο ιερεύς ενδέδυται
φαιλώνιον».

Για την ακολουθία του Ακαθίστου, αντλούμε πληροφορία από το τυπικό του Κυριακού της Μονής Ιβήρων,χειρόγραφο του έτους 1879,το οποίο σημειώνει : «ο ιερέας φορέσας επιτραχήλιον λευκόν έσωθεν του αγίου βήματος,ψαλλομένου του κοντακίου, θυμιά την αγίαν τράπεζα».

Από το τυπικό της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων, και συγκεκριμένα των Ιερών Ακολουθιών της Μεγάλης Εβδομάδας του Κυρίου, αντλούμε πληροφορία για την τελετή του αγίου μύρου, την Μεγάλη Πέμπτη, κατά την οποία ο Πατριάρχης, οι 12 Αρχιερείς που παρευρίσκονται καθώς και οι διάκονοι και οι υποδιάκονοι λευκοφορούν.

Για τον εσπερινό της Μεγάλης Παρασκευής έχουμε πληροφορία από το τυπικό του Αγίου Όρους, χειρόγραφο του 16 αι. της Λαύρας του Αγίου Αθανασίου, «ο διάκονος φορένει δε πορφυράς αλλαγάς» και για το Μεγάλο Σάββατο το ίδιο τυπικό γράφει «εις τους αίνους … φορένει δε οι ιερείς πορφυρά επιμάνικα….»

Μεγάλο Σάββατο πρωί

Το τυπικό της Μονής Θεοτόκου Μίλι αναφέρει για τον εσπερινό του Μεγάλου Σαββάτου το πρωί ότι η αλλαγή από πένθιμα σε λευκά γίνεται την ώρα που ο «ψάλτης άρχεται υμνείτε και υπερυψούτε».

Μεγάλο Σάββατο βράδυ

Το τυπικό της Μονής Θεοτόκου Μιλ αναφέρει για το Μεγάλο Σάββατο το βράδυ ότι οι ιερεύς είναι περιβεβλημμένος με στολή λευκή, το ίδιο και ο διάκονος «ενδεδυμένος»

Απόδοση της εορτής του Πάσχα

Για την εορτή της αποδόσεως του Πάσχα πληροφορία αντλούμε από το τυπικό του Κυριακού της Μονής Οσίου Γρηγορίου με παραλλαγές του τυπικού του Κυριακού Αγίου Παύλου, χειρόγραφο του έτους 1851, συγκεκριμένα για την Τετάρτη της αποδόσεως της εορτής του Αγίου Πάσχα. Το εν λόγω τυπικό αναφέρει για τον εσπερινό της αποδόσεως της εορτής ότι ο «ιερέας ενδύεται στολή λευκή ».

Συμπερασματικά το λευκό αποτελεί το σημαντικότερο χρώμα για την ανατολική εκκλησία στη λατρευτική πράξη της.  Το λευκό κυριαρχεί όλη την περίοδο του έτους
εκτός της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

Παρεμπιπτόντως αναφέρουμε πως η αλλαγή των ιερών αμφίων των κληρικών και της αγίας Τραπέζης από πένθιμα σε χαρμόσυνα λευκά γίνεται σύμφωνα με τη μαρτυρία των τυπικών το Μεγάλο Σάββατο το πρωί.

Πηγή: Θεολογική Σχολή Α.Π.Θ

Advertisement